Maak Ubuntu veilig schoon


Terug naar de thuispagina


Inhoud van deze pagina:

Let op: deze handleiding is alleen geschikt voor Ubuntu 22.04. De overeenkomstige handleiding voor Linux Mint vindt u hier.

Allereerst: gebruik nooit schoonmaakprogramma's zoals BleachBit; er is een grote kans dat zulke sloopkogels uw systeem onherstelbaar beschadigen!

Ubuntu vervuilt niet veel, ook na langere tijd niet (met één opmerkelijke uitzondering, namelijk oude systeemkernen. Daarover straks meer). Zelfs defragmentatie is overbodig. Het enige wat u in Ubuntu hoeft te doen om overtollige bestanden te verwijderen, is dit:

Maak de opslagplaats van de oude bijgewerkte pakketten leeg

1. Open de toepassing Ubuntu Software (klik op het pictogram met de papieren boodschappentas) en installeer Synaptic pakketbeheer.
Klik linksonder op de grote vierkante knop met de rijen witte stippen (Toepassingen tonen). Gebruik de zoekterm synaptic

Klik op Synaptic pakketbeheer.

Instellingen - Voorkeuren - tabblad Bestanden

Tijdelijke bestanden: zet het puntje bij:

Opgehaalde pakketten verwijderen na installatie

Druk daarna op de knop Gebufferde pakketbestanden verwijderen

Maak de opslagplaats van de miniaturen leeg en beperk de omvang

2. Van elke bekeken foto maakt Ubuntu automatisch een miniatuur, voor weergave in de bestandbeheerder (verkenner). Op den duur kan het aantal miniaturen aardig oplopen. Bovendien bevat de opslag in de loop van de tijd veel overbodige miniaturen van foto's die niet meer bestaan.

Mijn advies is daarom, om de opslagplaats van de miniaturen een paar keer per jaar leeg te maken. De snelste manier is via de terminal.

Open een terminalvenster.
(Een terminalvenster opent u zo: *Klik*)

Tik in (voorkom fouten: kopieer en plak!):

rm -rfv ~/.cache/thumbnails

Druk op Enter.

Hebt u meerdere gebruikersaccounts? Herhaal deze ingreep dan in elk gebruikersaccount.

Let op: dit zal waarschijnlijk ook de miniaturen op uw bureaublad verwijderen. In dat geval volstaat het om uzelf simpelweg even af te melden en weer aan te melden (of uw computer te herstarten), waardoor ze opnieuw worden aangemaakt.

Blijvend de miniaturenopslag beperken doet u zo:

Tik in de terminal:

dconf-editor

Druk op Enter

Hebt u dconf-editor nog niet geïnstalleerd? Installeer het dan alsnog even.

Klik in dconf-editor op het kleine driehoekje voor het uitklappen van de categorie. Klik zo door naar:
org - gnome - desktop - thumbnail-cache
Klik op maximum-age en zet "Standaardwaarde gebruiken" op UIT. Zet daarna de Aangepaste waarde op 90. Klik daarna in de werkbalk op thumbnail-cache en daarna op maximum-size. Zet die op 64.
Sluit dconf-editor. Herhaal deze ingreep in elk gebruikersaccount. Nu hebt u er geen omkijken meer naar.

Laat Firefox zichzelf automatisch schoonmaken bij afsluiten

3. Bescherm uw privacy: u kunt Firefox instellen om zichzelf automatisch schoon te maken bij het afsluiten. Alle geschiedenis en alle koekjes worden dan vanzelf volledig verwijderd. Bovendien kunt u het "volgen" van uw activiteiten beperken.

U levert dan wel wat in aan gebruiksgemak, maar dat valt wel mee. De winst aan privacy is groot, en weegt ruimschoots op tegen de kleine vermindering van gebruiksgemak.

U doet dat als volgt:
Menuknop van Firefox (met de drie liggende streepjes) - Voorkeuren - tabblad Privacy

a. Onderdeel Volgen: zet het vinkje bij:
Websites laten weten dat ik niet gevolgd wil worden

b. Onderdeel Geschiedenis: verander de instelling in:
Firefox zal: Aangepaste instellingen gebruiken voor geschiedenis

c. Onderdeel Cookies: verander de instelling in:
Bewaren totdat: ik Firefox afsluit

d. Zet nu een vinkje bij:
Geschiedenis wissen zodra Firefox sluit

e. Druk tot slot op de knop "Instellingen..." en zet overal een vinkje bij, behalve bij Opgeslagen wachtwoorden en bij Websitevoorkeuren. Klik op OK.

Klik op Sluiten en u bent klaar.

Tip: het kan soms handig zijn om tijdens het internetten even een "schone lei" te forceren. Gewoon door Firefox even te sluiten en opnieuw te starten.

Uw webverkenner ontdoen van verknoeide instellingen?

4. Zijn de instellingen van uw Firefox of Chrome in de war (wat soms wordt veroorzaakt door rotte, schimmige of zelfs kwaadaardige add-ons)? Dan is het 't beste om te herbeginnen met een schone webverkenner. Daarvoor gaat u als volgt te werk:

a. Maak allereerst een reservekopie van de huidige instellingen van uw webverkenner (omdat u nooit kunt weten of u ze misschien toch nog eens nodig gaat hebben):

- Open een terminalvenster.
(Een terminalvenster opent u zo: *Klik*)

Gebruik kopiëren en plakken om de volgende blauwe opdrachtregel over te brengen naar de terminal:

Voor Firefox:
cp -r ~/.mozilla ~/.mozillabkp

Druk op Enter.

Voor Chrome:
cp -r ~/.config/google-chrome ~/.config/google-chromebkp

Druk op Enter.

b. Exporteer nu uw bladwijzers naar een reservekopiebestand:

Voor Firefox:
Klik op de Bladwijzersknop (die rechts van het sterretje) - Alle bladwijzers tonen

Importeren en reservekopie maken - Reservekopie maken...

Sla het bookmarks-xxx.json-bestand op, op de door u gewenste plek.

Straks kunt u uw bladwijzers weer importeren in een schone Firefox.

Voor Chrome:
Klik rechtsboven in het verkennervenster, op de drie liggende streepjes - Bladwijzers - Bladwijzerbeheer

Klik op Organiseren - Bladwijzers exporteren naar HTML-bestand...

Straks kunt u ze weer importeren in uw schone Chrome.

c. U zult ook al uw opgeslagen wachtwoorden verliezen voor aanmelding op websites! Zorg er dus voor, dat u die allemaal kent.

d. Sluit de webverkenner die u schoon wilt maken.

e. Open wederom een terminalvenster.

f. Gebruik kopiëren en plakken om de volgende blauwe opdrachtregel over te brengen naar de terminal:

Voor Firefox:
rm -r -v ~/.mozilla && rm -r -v ~/.cache/mozilla

Druk op Enter.

Voor Chrome:
rm -r -v ~/.config/google-chrome && rm -r -v ~/.cache/google-chrome

Druk op Enter.

g. Start uw webverkenner opnieuw. Hij zou nu schoon moeten zijn.

h. Importeer uw oude bladwijzers vanuit het reservekopiebestand dat u hebt gemaakt. Dat importeren kan met behulp van dezelfde functie als die welke u hebt gebruikt voor het exporteren.

U bent klaar! Vermijd van nu af aan alle twijfelachtige add-ons en extensies, en installeer alleen die welke u echt nodig hebt en vertrouwt.

(Vervallen)

5. Vervallen.

Het register

6. Het register van Linux hoeft u niet schoon te maken, want het kan eigenlijk niet vervuilen. Om de volgende redenen:

- er is alleen een centraal register voor het besturingssysteem zelf. De instellingen van programma's staan daar niet in, want programma's hebben geen toegang tot het centrale register. Ze kunnen dat centrale register dus ook niet vervuilen of verzieken. Ze plaatsen hun eigen instellingen uitsluitend in hun eigen mappen in het systeem.

- programma's maken bij installatie, een verborgen instellingenbestand aan in de persoonlijke map van elke gebruiker. Dat is het enige instellingenbestand waar een gebruiker toegang toe heeft. Ongeveer zoals dat vroeger ging in MS-DOS en Windows 3.1, toen elk programma alleen zijn eigen .ini-bestand aanmaakte met daarin zijn instellingen.

- elke gebruiker heeft een eigen verborgen kopie van het centrale register in zijn persoonlijke map staan. Alleen die kopie kan een gebruiker verknoeien, niet het register van een andere gebruiker.

Beperk de omvang van extreem grote logboekbestanden

7. Hieronder op deze pagina, bij de punten 9, 10 en 11, kunt u lezen hoe u de omvang van de logboeken fors kunt beperken. Dat is eigenlijk in alle omstandigheden een goed idee, ook als er niets aan de hand is.

Maar bent u de dupe kunt geworden van een "op hol geslagen" logboek dat gigantische proporties aanneemt (wat in uitzonderlijke gevallen bij enkele systeemfouten kan gebeuren)? Probeer dan eerst het probleem te achterhalen op de volgende manier (punt 28).

Verwijder de meeste Aziatische lettertypen

8. Als u geen gebruiker bent van Aziatische lettertypen, dan zou u er een paar van kunnen verwijderen. Dat maakt een paar honderd MB's schijfruimte vrij, en belangrijker nog: het lettertype-keuzevak in Libre Office wordt daardoor een stuk overzichtelijker.

Let op: Soms kan het verwijderen van lettertypen ongewenste neveneffecten hebben! Die heb ik nooit meegemaakt op mijn machines na verwijdering van onderstaande Aziatische lettertypen, zodat ik verwijdering daarvan aanraad. Maar ga wel voorzichtig te werk: als u bijvoorbeeld MythTV heeft geïnstalleerd, kan de verwijdering van deze lettertypen ook de verwijdering van MythTV veroorzaken. Als u nog meer lettertypen wilt verwijderen, is het helemaal iets om rekening mee te houden.

Zo verwijdert u de meeste Aziatische lettertypen:

a. Open een terminalvenster.
(Een terminalvenster opent u zo: *Klik*)

b. Kopieer en plak de volgende opdrachtregel in het terminalvenster (dit is één lange regel):

sudo apt-get remove "fonts-kacst*" "fonts-khmeros*" fonts-lklug-sinhala fonts-guru-extra "fonts-nanum*" fonts-noto-cjk "fonts-takao*" fonts-tibetan-machine fonts-lao fonts-sil-padauk fonts-sil-abyssinica "fonts-tlwg-*" "fonts-lohit-*" fonts-beng-extra fonts-gargi fonts-gubbi fonts-gujr-extra fonts-kalapi "fonts-samyak*" fonts-navilu fonts-nakula fonts-orya-extra fonts-pagul fonts-sarai "fonts-telu*" "fonts-wqy*" "fonts-smc*" fonts-deva-extra fonts-sahadeva

Druk op Enter en tik desgevraagd uw wachtwoord in. In Ubuntu blijft dit geheel onzichtbaar, u ziet zelfs geen sterretjes wanneer u het intikt, dat hoort zo. In Mint is dit veranderd: u ziet wel sterretjes. Druk opnieuw op Enter.

c. Voer daarna, voor alle zekerheid, deze terminalopdracht uit:

sudo dpkg-reconfigure fontconfig

Druk op Enter.

d. Herstart uw computer.

Tot slot: ik adviseer met klem om het daarbij te laten. Verwijder geen andere lettertypen, wegens het eerder vermelde risico van nadelige neveneffecten!

Ongedaan maken: herinstalleren van verwijderde Aziatische lettertypen

8.1. Spijt? Als u de verwijderde Aziatische lettertypen weer terug wilt, vervang dan simpelweg het woord "remove" door "install", in de verwijderings-opdrachtregel. Voer daarna wederom dpkg-reconfigure fontconfig uit, herstart uw computer en alles zou weer bij het oude moeten zijn.

Stel een redelijke maximumgrootte in voor de logboeken van systemd

9. De logboeken van systemd kunnen soms te groot worden (en dus te veel ruimte innemen). Zo kunt u hun omvang beperken:

a. Open een terminalvenster.
(Een terminalvenster opent u zo: *Klik*)

b. Eerst gaat u hun huidige omvang eenmalig terugbrengen tot ruim onder de 100 MB, wat in bijna alle gevallen meer dan genoeg zou moeten zijn. Daarvoor kopieert en plakt u de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo journalctl --vacuum-size=40M

Druk op Enter en tik desgevraagd uw wachtwoord in. In Ubuntu blijft dit geheel onzichtbaar, u ziet zelfs geen sterretjes wanneer u het intikt, dat hoort zo. In Mint is dit veranderd: u ziet wel sterretjes. Druk opnieuw op Enter.

c. Wanneer die klus is geklaard, gaat u een blijvende bovengrens van 100 MB aanbrengen voor de logboeken. Voor het instellen van die bovengrens kopieert en plakt u de volgende opdrachtregel in het terminalvenster (dit is één lange regel):

sudo sed -i 's/#SystemMaxUse=/SystemMaxUse=100M/' /etc/systemd/journald.conf

Druk op Enter.

d. Vervolgens gaat u een blijvende bovengrens van zeven logboekbestanden aanbrengen voor de logboeken. Hetgeen overeenkomt met zeven opstartprocedures.

Voor het instellen van die bovengrens kopieert en plakt u de volgende opdrachtregel in het terminalvenster (dit is één lange regel):

sudo sed -i 's/#SystemMaxFiles=100/SystemMaxFiles=7/g' /etc/systemd/journald.conf

e. Dan gaat u de nieuwe instellingen actief maken. Kopieer en plak de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo journalctl --rotate

Druk op Enter.

U bent klaar!

Beperk andere systeemlogboeken

10. Naast het temmen van de logboeken van systemd, zoals beschreven in punt 9 op deze pagina, kunt u ook nog andere systeemlogboeken beperken. Dat zal onder normale omstandigheden lang niet zoveel schijfruimtewinst opleveren als het temmen van de systemd-logboeken, maar het is natuurlijk altijd leuk om de systeemlogboeken te beperken tot een verantwoord minimum....

Hiervoor gaat u als volgt te werk:

a. Open een terminalvenster.
(Een terminalvenster opent u zo: *Klik*)

b. Eerst gaat u reeds bestaande systeemlogboeken eenmalig verwijderen. Daarvoor kopieert en plakt u de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo rm -v /var/log/*.log* /var/log/syslog*

Druk op Enter en tik desgevraagd uw wachtwoord in. In Ubuntu blijft dit geheel onzichtbaar, u ziet zelfs geen sterretjes wanneer u het intikt, dat hoort zo. In Mint is dit veranderd: u ziet wel sterretjes. Druk opnieuw op Enter.

c. Nu gaat u het aantal bewaarde logboeken terugbrengen naar 1, voor twee soorten logboeken, in het instellingenbestand rsyslog. Voor de eerste logboeksoort kopieert en plakt u de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo sed -i 's/rotate 7/rotate 1/g' /etc/logrotate.d/rsyslog

Druk op Enter.

Daarna kopieert en plakt u deze opdracht in de terminal voor de tweede logboeksoort:

sudo sed -i 's/rotate 4/rotate 1/g' /etc/logrotate.d/rsyslog

Druk op Enter.

d. Dan gaat u de logboekrotatie voor rsyslog instellen op dagelijks in plaats van wekelijks. Logboekrotatie betekent gewoon opnieuw beginnen: u gaat uw systeem instellen om elke dag te beginnen met een leeg nieuw logboek, waardoor u de mogelijke grootte van het logboek beperkt.

Daarvoor kopieert en plakt u de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo sed -i 's/weekly/daily/g' /etc/logrotate.d/rsyslog

Druk op Enter.

e. Nu gaat u het aantal bewaarde logboeken terugbrengen naar 1, in een ander instellingenbestand genaamd logrotate.conf. Kopieer en plak hiervoor de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo sed -i 's/rotate 4/rotate 1/g' /etc/logrotate.conf

Druk op Enter.

f. Daarna gaat u de logboekrotatie in logrotate.conf instellen op dagelijks in plaats van wekelijks. Kopieer en plak de volgende opdrachtregel in het terminalvenster:

sudo sed -i 's/weekly/daily/g' /etc/logrotate.conf

Druk op Enter.

g. Tot slot: herstart uw computer.

U bent klaar!

Schakel het logboek van de vuurmuur (firewall) uit

11. Hebt u de vuurmuur (firewall) ingeschakeld (zoals ik sterk aanraad)? Zo ja, dan kijkt u waarschijnlijk nooit naar het logboek dat hij standaard bijhoudt. Dus dan kunt u dat logboek net zo goed geheel uitschakelen, waarmee u dan wat bespaart op systeemkracht en schijfruimte (het logboek is soms nogal breedsprakig...).

Dat kan als volgt:

a. Open een terminalvenster.
(Een terminalvenster opent u zo: *Klik*)

b. Kopieer en plak in de terminal:

sudo ufw logging off

Druk op Enter en tik desgevraagd uw wachtwoord in. In Ubuntu blijft dit geheel onzichtbaar, u ziet zelfs geen sterretjes wanneer u het intikt, dat hoort zo. In Mint is dit veranderd: u ziet wel sterretjes. Druk opnieuw op Enter.

Spijt? Zo maakt u het ongedaan

11.1 Wilt u het logboek van uw vuurmuur weer aanzetten? Zo zet u het logboek weer aan, met het standaardniveau van activiteit (low, oftewel laag):

sudo ufw logging low

Nog meer tips?

Wilt u meer tips en trucs? U vindt er nog veel meer op deze webstek!

Zoals deze:

Maak Ubuntu sneller!

Veelgestelde vragen

Tips en trucs


Op de inhoud van deze webstek is een Creative Commons-licentie van toepassing.

Algemeen voorbehoud en uitsluiting aansprakelijkheid

Terug naar de thuispagina